Goede dashboards zijn onmisbaar in een datagedreven organisatie – maar alleen als ze daadwerkelijk gebruikt worden. Onderzoek toont aan dat veel managers hun rapportages maar een krappe voldoende geven en dat slechts 10% van de organisaties dashboards echt actief gebruikt. Een dashboard is pas succesvol wanneer het regelmatig geraadpleegd wordt en eindgebruikers er tevreden mee zijn. Een doordacht ontwerp maakt hierin het verschil. In deze blog bespreken we waarom maatwerk in dashboarddesign essentieel is voor gebruiksvriendelijkheid en merkconsistentie, welke ontwerptechnieken een dashboard effectief maken, waarom KPI's altijd van context voorzien moeten worden, en hoe verschillende dashboardlagen (strategisch, tactisch, operationeel) inspelen op uiteenlopende informatiebehoeften. We sluiten af met praktische tips om zelf dashboards te ontwerpen die maximale waarde en gebruik opleveren.
Een goed ontworpen dashboard ziet er niet alleen professioneel uit, maar sluit ook visueel aan bij de huisstijl van de organisatie en biedt een intuïtieve gebruikerservaring. Standaard templates of generieke ontwerpen schieten vaak tekort – ze voelen voor gebruikers al snel "vreemd" aan en voorzien niet in hun specifieke behoeften. Maatwerk design daarentegen houdt rekening met de unieke wensen van de klant: de inhoud en vormgeving worden afgestemd op de doelgroep en de organisatie. Zo'n op maat gemaakt dashboard past qua look-and-feel bij de onderneming en is meteen herkenbaar, wat de acceptatie binnen de organisatie vergroot.
Gebruiksvriendelijkheid staat bij maatwerk design voorop. Dit betekent dat het dashboard logisch in elkaar zit en dat gebruikers direct kunnen vinden wat ze zoeken. Ontwerpers met UX/UI-expertise zorgen ervoor dat een dashboard niet alleen functioneel is, maar ook intuïtief te bedienen. Denk aan een duidelijke indeling, consistente kleuropset en terminologie die aansluit bij de gebruiker. Wanneer een ontwerp vanaf het begin met de eindgebruiker in gedachten wordt gemaakt, sluit het eindresultaat beter aan op de praktijk en de werkprocessen van die gebruiker. Het vroeg betrekken van gebruikers in het ontwerp zorgt ervoor dat hun wensen en feedback direct worden meegenomen, wat leidt tot een relevanter en prettiger te gebruiken dashboard.
Maatwerk gaat ook verder dan alleen esthetiek: het voorkomt dat je blijft steken in een one-size-fits-all oplossing. Elk bedrijf heeft andere KPI's en informatiebehoeften. Door een dashboard op maat te ontwikkelen, kun je de need-to-know informatie benadrukken en overbodige cijfers weglaten. Standaard, generieke rapportages tonen vaak wel data, maar vertellen geen verhaal. Zonder aanpassing aan de bedrijfscontext kunnen zulke rapportages nogal nietszeggend overkomen – ze presenteren cijfers waar niemand iets mee kan. Door vanaf de missie, visie en strategie van de organisatie te vertrekken, wordt een dashboard scherper ingekaderd en veel zinvoller voor de gebruikers. Het resultaat: een dashboard dat écht relevant is en helpt bij besluitvorming, in plaats van een standaard rapport dat in een la verdwijnt.
Een goede business analist kan je helpen om de juiste KPI's te bepalen die passen bij jouw specifieke bedrijfssituatie.
Standaard dashboards die rechtstreeks uit BI-tools rollen zonder maatwerk, hebben het risico te verzanden in cijfers zonder context. Zoals een bekend principe stelt: "Een cijfer op zich is nietszeggend". Of een KPI-waarde goed of slecht is, hangt volledig af van de context eromheen. Als een verkoopdashboard bijvoorbeeld enkel laat zien dat de omzet deze maand €100.000 is, weet de kijker nog steeds niet of dat naar wens is. Zonder referentiepunt – zoals een target, vorig jaar, of budget – blijft zo'n getal betekenisloos. Met andere woorden, losstaande data zijn "gewoon cijfertjes" die weinig invloed hebben op het gedrag van mensen en niet aanzetten tot actie.
Daarom is het cruciaal om dashboards altijd te voorzien van duiding. Wat helpt, is om bij elke getoonde KPI een norm of streefwaarde op te nemen. Bijvoorbeeld: toon niet alleen de omzet, maar ook de omzetdoelstelling voor die periode, of gebruik verkeerslichtkleuren om aan te geven of een waarde onder, op of boven de norm presteert. Pas dán weet de gebruiker of er reden is tot bijsturen. Vergelijk het met een snelheidsmeter: 105 km/u zegt op zichzelf niet veel, totdat je het afzet tegen de toegestane snelheid – 105 is "te hard" op een 80-weg maar "te langzaam" op de snelweg. Deze context maakt data actiegericht en voorkomt dat een dashboard een opsomming wordt van nietszeggende statistieken.
Kortom, vermijd het klakkeloos presenteren van data zonder kader. Bied altijd vergelijking met targets, budgetten of vorige periodes zodat de informatie interpreteerbaar is. Alleen dan kunnen gebruikers beoordelen "is dit resultaat goed of slecht?" en gepaste beslissingen nemen. Een dashboard met context maakt informatie betekenisvol en stimuleert het gebruik ervan binnen de organisatie.
Er zijn verschillende beproefde technieken en best practices die bijdragen aan een sterk dashboardontwerp. Enkele belangrijke aspecten zijn:
Kleuren spelen een grote rol in hoe we gegevens interpreteren. Kies een beperkt en doordacht kleurenpalet dat past bij de huisstijl én consequent wordt toegepast. Bepaalde kleuren hebben van nature associaties (rood = slecht, groen = goed), dus gebruik ze bewust en spaarzaam. Zorg voor voldoende contrast tussen tekst en achtergrond en houd rekening met kleurenblindheid bij de keuze van kleuren. Kleur moet de aandacht leiden naar wat belangrijk is, niet tot verwarring verleiden.
Een modern dashboard is geen statisch plaatje maar een interactieve ervaring. Functionaliteiten als filters (slicers), drill-downs en tooltips stellen gebruikers in staat om zelf verdiepende vragen te stellen aan de data. Met een slicer kan men bijvoorbeeld eenvoudig de getoonde data beperken tot een bepaalde regio of productgroep, en via drill-down kan men van hoog niveau inzoomen naar details (bijv. van totale omzet naar omzet per productcategorie). Ook eenvoudige interacties zoals het tonen van extra uitleg in een tooltip bij het hoveren over een datapunt verhogen de informatieve waarde. Belangrijk is dat deze interactieve elementen intuïtief vindbaar en voorspelbaar zijn – de gebruiker moet meteen doorhebben hoe ze werken. Als de interactiviteit goed is ontworpen, wordt het dashboard een hulpmiddel om ontdekkend mee te werken in plaats van een passieve tabel.
Power BI biedt bijvoorbeeld uitstekende mogelijkheden voor interactieve dashboards die gebruikers helpen om zelf de data te verkennen.
Een duidelijk navigatiestructuur zorgt ervoor dat gebruikers moeiteloos door het dashboard (en eventuele onderliggende pagina's) kunnen bewegen. Deel de informatie logisch in: bijvoorbeeld een overzichtspagina met kern-KPI's en mogelijkheid om door te klikken naar detailpagina's per onderwerp. Gebruik een consistente plaatsing van navigatieknoppen of tabs, en voorkom dat gebruikers zich "vastklikken". Niemand houdt ervan om vijf keer te moeten klikken of eindeloos te scrollen om bij de gewenste informatie te komen – zulke ergernissen verminderen het gebruik. Een goede informatiearchitectuur geeft op elk scherm een logisch beeld en maakt duidelijk waar de gebruiker zich bevindt en waar hij naartoe kan. Kortom, hou het pad door de data overzichtelijk en gebruik desnoods hulpelementen (zoals een home-knop of breadcrumb) om de oriëntatie te behouden.
Breng orde aan in de overvloed aan informatie. Door een sterke visuele hiërarchie worden de belangrijkste inzichten onmiddellijk duidelijk, en ondersteunende details pas in tweede instantie. Dit bereik je door grootte, positie en witruimte strategisch in te zetten: bijvoorbeeld een hoofd-KPI prominent bovenaan in een groot lettertype, terwijl toelichtende grafieken kleiner eronder staan. Groepeer gerelateerde informatie bij elkaar in duidelijke secties. Consistente lay-outs over verschillende dashboards heen vergroten de herkenbaarheid en verlagen de leercurve voor gebruikers. Een zinvolle, logische indeling zorgt dat het oog automatisch naar de kernpunten wordt getrokken. Op die manier scant een beslisser het dashboard in enkele seconden en ziet direct wat aandacht behoeft.
Naast bovengenoemde punten is het ook verstandig te streven naar eenvoud in design (less is more). Verwijder overbodige tierlantijntjes of complexe grafieken die niet veel toevoegen – focus op duidelijkheid. Een "clean" ontwerp met voldoende witruimte oogt niet alleen mooier maar maakt informatie ook beter behapbaar. Zoals een bekend data-visualisatiegezegde luidt: form follows function – de vormgeving moet de inhoud ondersteunen en niet in de weg zitten.
-Enhanced-NR.jpg)
Een kritiek onderdeel van goed dashboard design is het bieden van context bij KPI's. Zoals eerder genoemd, verliest een KPI zonder vergelijkingspunt al snel zijn zeggingskracht. Het is daarom altijd aan te raden om KPI's af te zetten tegen een norm, target of budget. Dit geeft richting aan de interpretatie en maakt resultaten pas echt beoordeelbaar.
Stel dat een afdeling dit kwartaal 85 nieuwe klanten heeft binnengehaald. Op zichzelf klinkt dat als een mooi getal, maar zonder norm weet men niet of het voldoende is. Is de doelstelling misschien 100 nieuwe klanten? Of had men er vorig jaar 80 in hetzelfde kwartaal? Door naast de actuele waarde ook de streefwaarde of een eerdere periode te tonen, krijgt de kijker direct inzicht: liggen we op schema of achter? Het opnemen van bijvoorbeeld een % van target of een kleurindicatie (groen/geel/rood) bij de KPI laat in één oogopslag zien hoe de performance zich verhoudt tot de verwachting.
Deze vergelijkende benadering geldt niet alleen voor financiële cijfers tegenover een budget, maar voor alle soorten indicatoren. Zonder norm is een KPI eigenlijk geen KPI, maar slechts een datapunt. "Als een norm ontbreekt, heeft een KPI geen enkele betekenis," zo stelt een bekende managementles. Dashboards zouden dus idealiter altijd doelen, drempelwaarden of benchmarks inbouwen. Beschik je niet over expliciete doelen, gebruik dan bijvoorbeeld het vorige jaar of het voortschrijdend gemiddelde als referentie. Het gaat erom dat de gebruiker iets heeft om mee te vergelijken, zodat data in context wordt geplaatst en men gefundeerde conclusies kan trekken.
Tot slot: het afzetten van KPI's tegen een norm werkt motiverend en actiegericht. Medewerkers zien direct waar ze staan ten opzichte van de doelstelling en welke KPI's aandacht vragen. Dit bevordert een cultuur van continu verbeteren, in plaats van slechts achteraf constateren. Een dashboard zonder norm is als een kompas zonder noorderwijzer – je ziet wel waar je bent, maar niet waar je naartoe moet.
Niet elke gebruiker heeft dezelfde informatie nodig. Een goed BI-landschap voorziet daarom in verschillende lagen van dashboards, afgestemd op strategisch, tactisch en operationeel niveau. Ieder niveau bedient een andere informatiebehoefte en vereist een eigen ontwerpbenadering:
Gericht op de lange termijn en de hoofddoelstellingen van de organisatie. Deze dashboards worden vaak door directie en bestuur gebruikt om de voortgang van strategische KPI's te bewaken. De focus ligt op high-level indicatoren die het succes van de bedrijfsstrategie weergeven. Bijvoorbeeld: totale omzet vs. jaardoel, marktaandeel vs. target, klanttevredenheid vs. norm. Een strategisch dashboard toont meestal sterk geaggregeerde informatie en trendlijnen over langere periodes, vaak afgezet tegen targets om de performance te duiden. Het geeft antwoord op de vraag: halen we onze doelstellingen? en biedt inzicht in waar bijsturing nodig is op bedrijfsniveau.
Bedoeld voor het middenkader en managementteams om de tussenliggende prestaties en processen te monitoren. Tactische dashboards richten zich op stuurinformatie – de KPIs en metrics die aangeven of men op koers ligt om de strategische doelen te bereiken. Denk aan maandelijkse verkoopcijfers per regio, kwaliteitsscores, productiviteit per afdeling, etc., vaak gekoppeld aan specifieke actiepunten. Deze dashboards helpen managers te bepalen welke acties nodig zijn om doelen te halen. De horizon is middellang: men kijkt naar trends van kwartaal tot jaar, vergelijkt resultaten met plannen, en analyseert waar verbeteringen mogelijk zijn. Tactische dashboards combineren vaak zowel financiële als operationele indicatoren om oorzaak-gevolg relaties te laten zien (bijv. "Als verkoop X daalt, zie ik dat klanttevredenheid Y ook afneemt"). Hiermee vormen ze de brug tussen strategie en dagelijkse operatie.
Gericht op de korte termijn en het realtime monitoren van processen. Deze dashboards worden door uitvoerende teams en supervisors gebruikt om de dagelijkse gang van zaken te volgen en snel in te grijpen waar nodig. Ze tonen gedetailleerde, actuele data over de operationele activiteiten – vaak per uur of dag, afhankelijk van het proces. Voorbeelden: een support-dashboard met aantal open tickets en responstijden, of een productiedashboard met output per uur en machine storingen. Efficiëntie en prioritering staan centraal. Een operationeel dashboard helpt medewerkers direct te zien waar ze actie moeten ondernemen (bijv. een waarschuwing als een KPI buiten de norm valt). Visueel zie je hier veel real-time indicatoren, alerts/stoplichten en misschien zelfs taaklijsten. Het doel is het team te ondersteunen bij het verrichten van hun werk zo effectief mogelijk, door continu inzicht te geven in de actuele stand van zaken.
Hoewel alle drie de niveaus gebruikmaken van KPI's, verschillen de scope en presentatie. Strategische dashboards zijn compact en evaluatief (hoog over, richtinggevend), tactische zijn diagnostisch en verklarend, en operationele zijn transactioneel en actiegericht. Bij het ontwerp moet men dus steeds afvragen: voor wie is dit bedoeld en welke beslissingen moeten zij met deze info nemen? Door per laag de inhoud en vorm hierop af te stemmen, krijg je voor elke doelgroep een dashboard dat optimaal aansluit op hun informatiebehoefte.
Voor financiële teams is het bijzonder belangrijk om de juiste gelaagdheid aan te brengen.
Tot slot enkele praktische tips en inzichten om ervoor te zorgen dat jouw dashboard ook daadwerkelijk gebruikt wordt door de beoogde eindgebruikers:
Breng vooraf in kaart wie je gebruikers zijn en wat zij moeten weten of doen met het dashboard. Stem je ontwerp hierop af en betrek echte eindgebruikers vroegtijdig in het ontwerpproces. Door gebruikersfeedback vanaf het prototyping-stadium mee te nemen, creëer je een dashboard dat echt aansluit bij de praktijk.
Beperk je dashboard tot de kerninformatie. Probeer niet alles in één scherm te proppen, maar kies de belangrijkste KPI's en visualisaties die aansluiten bij het doel van het dashboard. Liever een paar duidelijke inzichten dan een overvloed waar men door de bomen het bos niet meer ziet. Less is more – dit verhoogt de overzichtelijkheid en bruikbaarheid.
Gebruik overal dezelfde definities, kleuren en symbolen. Hierdoor weet de gebruiker bij elke pagina of elk nieuw dashboard direct hoe hij de informatie moet lezen. Consistente lay-out en terminologie over meerdere dashboards heen verhoogt de herkenbaarheid. Een gebruiker die één dashboard begrijpt, zal zich dan moeiteloos ook in andere kunnen oriënteren.
Vermijd onnodige complexiteit in interactie. Bij ontwerpkeuzes geldt: minimaliseer het aantal klikken en scrolls dat nodig is om bij een gegeven inzicht te komen. Voorzie hulpmiddelen zoals zoekfuncties, duidelijke labels en eventueel een toelichtingspagina met definities. Hoe minder drempels in gebruik, hoe groter de kans dat mensen het dashboard omarmen.
Houd bij hoe vaak en op welke manier het dashboard wordt gebruikt. Welke pagina's of elementen zijn populair, en welke worden genegeerd? Door gebruiksgegevens te verzamelen (of zelfs feedbackknoppen en enquêtes in te bouwen) kun je het ontwerp iteratief verbeteren. Continu optimaliseren op basis van echte gebruikersdata zorgt ervoor dat het dashboard relevant blijft en steeds beter aansluit bij de behoeften.
Een goed dashboard is nooit "af". Met bovenstaande tips leg je de basis voor een ontwerp dat gebruikersvriendelijk is en naadloos aansluit op de organisatie. Combineer dit met een solide technische basis en betrouwbare data, en je zult zien dat dashboards een geliefd hulpmiddel worden in plaats van een verplicht nummer. Uiteindelijk is goed dashboard design de sleutel tot maximale impact van je data – het vertaalt ruwe cijfers naar inzicht en actie, precies wat beslissers, managers en specialisten nodig hebben in hun dagelijkse sturing.
De transitie van spreadsheets naar real-time inzichten kan een flinke uitdaging zijn, maar met een goed dashboard design wordt deze overgang veel soepeler.
Gerelateerde artikelen:
Hulp nodig bij het ontwerpen van effectieve dashboards voor uw organisatie? Neem contact op met onze experts voor een vrijblijvend gesprek.
